سعدي شيرازي از همٌت مضاعف تا توليد ملٌي !

ميگويند يك نفر يزدي كه مثلا "هفتصد و هفتاد سال شمسي قبل از اين و از ترس مغولان غارتگر و به همراه تجار صادر كننده ي دستباف هاي گرانقيمتش به سرزمين شام رفته بود شيخ شيراز را ديد كه پاچه هاي شلوار قيمتي خود را بالا زده است و به قولِ مردم ما « ور ماليده »،  و به كار گل مشغول است. هر دو ایراني بودند و هر دو شافعي مذهب .

يزدي به نظاره برادر ديني خود ايستاد و پس از لحظه اي دهان به سخن باز كرد كه شيخنا ! چه شده است كه به قول خودت :

گهي بر طارم اعلا نشيني

 گهي بر زير پاي خود نبيني ؟!



شيخ سعدي گفت : ميداني كه «همه قبيله من عالمان دين بودند...» و مرا با گل كاري نيست . اما به سير آفاق و انفس آمده بودم كه به تنگدستي گرفتار و در اين مهلكه ، به ناچار ، مشغول به كار !

تو را چه غم ، كه معلوم است بضاعتي داري و با آن ، شكم سير ميداري!:

سل المصانع ركبا" تهيم في الفلوات . تو قدر آب چه داني که در كنار فراتي؟!

يزدي گفت: زندگي مديد در ديار عرب تو را نيمي عرب ساخته است كه نيمي از شعر خود را به زبان عربي مي سرائي و در اين واحه نان را آب و مرا به جاي در كنار خود  در كنار فرات مي بيني ! ، مردي نسٌاجم و زحمتكش ، صانع و قانع و مقتصد و به گفته خودت :

كس بار مشاهدت نچيند

 تا تخم مجاهدت نكارد

مجاهدت كه همان همٌت باشد كرده ام و مضاعف چنان كه در اين امر الگوي ايراني شده ام . گفته اي و زيبا گفته اي . گويندكه بنا به فصاحت كلامت حتي در ديار عرب به منبر مي روي و به وعظ و خطابه مشغولي.اما باز تو خود گفته اي كه :

دو صد گفته چون نيم كردار نيست ! ...

سعدي گفت اما نه ميتواني با اميران بنشيني و نه به سير آفاق و انفس رفته سراسر جهان را ببيني ! . اگر هم اكنون به كار گل مشغولم استثناء است ! و قاعده در تمكين و تعيٌن و نوشتن نثر و گفتن شعر در هواي خوش شيراز و ناز و تنعم در دربار اتابك ابوبكربن سعدبن زنگي دارم . اما تو نه شعري گفته اي و نه نثري نوشته اي ! .

يزدي گفت : در هواي سرد و خشك زمستاني و به خصوص گرم و سوزان تابستانيِ يزد در چاله شعر بافي مي نشينم و ترمه و يزدي و زري مي بافم و زيب تن سلاطين بزرگ مغرب زمين مي كنم و دم نميزنم . كاري پيش از بيش مضاعف در جهت توليد ملٌي كه نه در وعظ هاي عربي تو است و نه در شعر هاي نغز پارسيت :

سعد يا شيراز خوردي نون مفت

شعر هاي خوب هم داني تو گفت

گر بيايي يزد و نسٌاجي كني

مهره ازفلونت بيفتد جفت جفت!

توليد ملٌيت كو ؟ ؛ کجا کار مضاعف کرده ای و همٌت مضاعف نموده ای که خود گفته ای :

همت بلند دار که مردان روزگار

از همت بلند به جائی رسیده اند

سعدي كه شنيد طایفه مغول هم در ايران دست از قتل و غارت برداشته اند با كاروانيان كوشا و دستان پينه بسته و پاهايي طاول زده و عرق ريزان در بيابان سوزان ، و به ناچار در هر اطرقي گيوه دوزان ! ، به ايران باز گشت و ديگر هوس سير آفاق و انفس از سر بگذاشته گفت :



يك چند به حيرة عمربگذشت

 من بعد بر آن سرم كه چندي

بنشينم و صبر پيش گيرم

دنباله كار خويش گيرم

كه البته اينهمه مطول نويسي در وادي شوخي بود و به مناسب سالروز بزرگمردي چون سعدي شيرازي در اول ارديبهشت و هم اوست كه فرموده است :

به دست آهن تفته كردن خمير

 به از دست بر سينه پيش امير

ونيز :

هركه نان از عمل خويش خورد

 منت حاتم طائي نبرد

بالاتر از اين ؟!

* اين نوشته  دوسال پيش ابتدا در وبلاگ شخصي اينجانب و پس از آن در تعدادي از سايت هاي بزرگ كشور ، و به قرار مسموع سايت هاي مؤمنان خارج از كشور ، منتشر شده است ؛ و حال با حدود يك درصد تغيير در اينجا آمده است . به سوي توليد ملٌي... عزٌت زياد !