وضعیت کنونی شعر
شعر انقلاب رشد کرده است
انصافا شعر انقلابى دارد در ايران رشد پيدا مى‌كند. انقلاب افقهاى جديدى را در مقابل چشم ما باز كرد و حقايقى را نشان داد و واقعا شعر را از آن حالت ذهنى و تخيلى محض و غيرواقعى خارج كرد. حافظ كه آن غزليات را مى‌گفت ـ «دوش ديدم كه ملائك در ميخانه زدند»، يا «دوش مى‌آمد و رخساره برافروخته بود» ـ غزلياتش واقعى بود؛ تخيلى نبود. بنده اكثر غزليات حافظ را عرفانى مى‌دانم؛ يعنى حقيقتا او دوش ديده بود كه ملائك در ميخانه زدند. او مكاشفه و دركى داشت و حقيقتى را مى‌ديد كه آن حقيقت با زبانهاى معمولى اصلا قابل گفتن نيست. در زبان معمولى، هر تعبيرى را به‌كار ببرند، نمى‌تواند عظمت آن مفاهيم و حقايق را بيان كند، يا حتى به آن اشاره‌يى بكند. اشعارى كه امام مى‌سرود، با توجه به همين مفاهيم و حقايق بود. امام خمينى، يك فقيه ورع مقدس آن‌طورى، مى‌بينيد كه از خال لب و از كمان ابرو و امثال اين واژه‌ها حرف مى‌زد؛ اينها اشعار واقعى است؛ اما اين چيزى كه در زمان ما از شعر حافظ تقليد مى‌شود، پندارى است؛ چون شاعر اصلا درك و حس نكرده و دارد به تقليد از شعر او شعر مى‌گويد ـ ببينيد كار تصنعى و تقليدى، چه‌قدر بد از آب درمى‌آيد ـ در حالى كه بعد از انقلاب، سوژه‌ها و مفاهيم و مضمونهاى شعرى، عينا واقعى شد؛ يعنى افراد به جبهه و ميدان مبارزه و ميدان انقلاب رفتند و جوانان و پدران و مادران حماسه آفريدند و به مسأله‌ى شهادت توجه خاصى شد؛ اينها اصلا افق جديدى را باز كرد كه هم مفاهيم و تعبيرات شعرى در آن هست، و هم مطالب واقعى است؛ اينها را شاعر حس كرده، لمس كرده و احساسات واقعى خودش را در قالب شعر ريخته است؛ اين مى‌شود شعر واقعى؛ يعنى صرفا نظم لفظ نيست؛ واقعا شعر است؛ لذا شعر رشد كرده است. حتى در قصه هم كه ما متأسفانه عقبيم ـ آن وقت هم عقب بوديم، الان هم همين‌طور ـ باز حالا بهتر از گذشته است؛ از اينها و از اين خاطره‌هاى خوبى كه مى‌نويسند، خيلى بايد استفاده كرد[1].
من امسال هم مثل پارسال دقت كردم تا بالا آمدن سطح شعر انقلاب را و شعر اين نسل را بسنجم؛ پارسال هم به گمانم همين را گفتم، امسال هم تأكيد ميكنم: من بوضوح دارم بالا آمدن اين سطح را مشاهده ميكنم؛ يعنى واقعاً شعرِ مجموعه‌‌‌‌‌‌‌ى شاعران انقلاب، امروز نسبت به ده سال قبل و پانزده سال قبل، يك رشد تحسين برانگيزى كرده. من، هم آن كسانى كه ديروز جوانها و نوباوگان انقلاب محسوب ميشدند ـ كه امروز الحمدللَّه به ميانسالى رسيده‌‌‌‌‌‌‌اند و همچنان در اين صراط پيش ميروند ـ و هم آن جوانهائى كه تازه وارد اين ميدان شده‌‌‌‌‌‌‌اند را ـ حالا من تازه شعر اينها را ميشنوم؛ شايد سالهاست وارد شده‌‌‌‌‌‌‌اند، منتها در آن حدى نبوده كه توى مطبوعات و كتابهائى كه به دست بنده ميرسد بيايد ـ واقعاً تحسين ميكنم. اغلب شعرهائى كه امشب خوانده شد، شعرهاى خوبى بود؛ خوبِ به معناى حقيقى كلمه، يعنى لفظِ خوب، معناى خوب، آهنگ و موسيقى خوب، گزينه‌‌‌‌‌‌‌هاى واژگانى خوب و گسترش تخيل را در اين شعرها ـ بخصوص توى شعر جوانها ـ آدم مشاهده ميكند؛ اينها خيلى مهم است. اينها همه، چيزهائى است كه نشان‌‌‌‌‌‌‌دهنده‌‌‌‌‌‌‌ى رشد و بالندگى نهال شعر در كشور ماست.
خب، يك مطلب اين است كه شعر دوران انقلاب ـ يعنى اين دوران سى ساله ـ دارد آزمايش خوبى از خودش نشان ميدهد؛ شعراى خوب ما هيچ تنزل و توقف ندارند؛ انسان اين را حس ميكند. قبلها و در دوره‌‌‌‌‌‌‌هاى قبل از انقلاب شعرائى را ديديم ـ شعراى بعضاً معروف ـ كه در يك برهه‌‌‌‌‌‌‌اى از عمرشان، يك اوجى گرفتند، اما بعد نزول كردند يا متوقف شدند يا سقوط كردند؛ بعدها كه نگاه ميكرديم، ميديدم شعرهاى بعديشان اصلاً هيچ لطفى ندارد. من نگاه ميكنم، مى‌‌‌‌‌‌‌بينم تا الان در بين شعراى ما اين جورى نبوده. حالا مثلاً فرض كنيد در همين جلسه، آقاى فريد، آقاى اميرى و آقاى ميرشكاك ـ اين دوستانى كه از پيش خوب شعر ميگفتند، بخصوص آقاى فريد و اينها را كه من درست يادم مانده ـ اين حركتِ به سمت شعر بهتر با معيارها و ميزانهاى شعر خوب را ادامه دادند؛ يعنى توقف نكردند، به طريق اولى‌‌‌‌‌‌ تنزل هم نكردند؛ اين مهم است.
علاوه بر اينكه رويشهاى جديدى هم ما داريم. اين جوانهائى كه دارم مى‌‌‌‌‌‌‌بينم، حقيقتاً من را شگفت‌‌‌‌‌‌‌زده ميكنند. شعراى جوان بعضى از شهرستانها كه مى‌‌‌‌‌‌‌آيند اينجا و شعر ميخوانند، وقتى من اينها را با شعراى آن شهر ـ در دوره‌‌‌‌‌‌‌ى جوانى خود من ـ مقايسه ميكنم، مى‌‌‌‌‌‌‌بينم اينها از آنها بهترند؛ با اينكه آنها بعضاً نامهاى معروف و شعراى معروف و صاحب‌‌‌‌‌‌‌نامى هم بودند؛ اما وقتى من نگاه ميكنم، مى‌‌‌‌‌‌‌بينم اينها بهتر از آنها شعر ميگويند. الان توى همين جلسه‌‌‌‌‌‌‌ى ما هم ـ حالا نميخواهم اسم بياورم ـ از شهرى شعرى خوانده شد كه من شعراى قبلى آن شهر را هم ميشناختم؛ چون من آنجا انجمن ادبى هم رفته بودم و چهره‌‌‌‌‌‌‌هاى معروف شعرى‌‌‌‌‌‌‌شان را هم ميشناختم. شعر اين آقائى كه امشب اينجا شعر خواند، از شعر همه‌‌‌‌‌‌‌ى آن شعرا كه من ميشناختم بهتر است! بنابراين اين يك آزمونى است براى شعر انقلاب؛ شعر انقلاب يك حركت مستمرِ رو به جلوى داراى اوج داشته. اين از لحاظ اصل اين معنا[2].
پیش بینی اوج شعرىِ مجدد در آینده نه چندان دور
 بنده پيش‏بينى مى‏كنم كه ان‏شاءاللَّه در آينده‏ى نه چندان دورى، ما يك اوج شعرىِ مجددى داشته باشيم از همين استعدادهاى جوان. البته بايد پيش بروند، بايد تكميل كنند، بايد شعرها پخته‏تر و عميق‏تر بشود و قطعاً خواهد شد. ان‏شاءاللَّه در دوران ما يك بناى رفيعى به وجود خواهد آمد كه يادآور دورانهاى اوج شعر در كشور ماست؛ چون شعر در دورانهاى تاريخى، پست و بلند داشته؛ در بعضى از دورانها، شعر اوج داشته. ما ان‏شاءاللَّه در آينده‏ى نه چندان دورى اين را خواهيم داشت[3].

والسلام