شرحي كوتاه بر بيتي از سنائي
ز يزدان دان نه از اركان كه كوته ديده گي باشد
كه خطي كز خرد خيزد تو آن را از بنان بيني
واژه ها :
اركان : اعضا و جوارح كوته ديده گي : سطحي نگري و سطح فكر پايين
خطي كز خرد خيزد : خطي كه مغز و فكر تو آن را ايجاد مي كند بنان : انگشتان
معني بيت:
اگر موفق به انجام هر كاري شدي ، آن را از خداوند بدان نه از اعضا و جوارح
خودت، زيرا اين خيلي سطحي نگري است كه خطي كه توسط مغز و فكر تو
نوشته مي شود ، فقط حاصل كار انگشتان خودت بداني.
شرح:
اين بيت كه امثال آن را در ادبيات فارسي زياد سراغ نداريم - حداقل با اين
درجه از زيبايي و ايجاز - به توحيد افعالي مي پردازد. يعني خداوند عامل و
موثر واقعي در جهان آفرينش است و علت العلل همه ي آنها.
نيم مصراع اول يعني : ز يزدان دان نه از اركان تمام پيام بيت را به صورتي
ايجاز گونه و حتي اعجاز گونه بيان نموده است.
يعني علت تمام رويدادها در آفرينش خداست و لا غير. عناصر اربعه و اعضا و
جوارح موجودات - به ويژه آدمي - در مراتب پايين تري قرار مي گيرند.
اين زبان و بيان همان كرامتي است كه سنائي بزرگ از خداوند به عنوان
پاداش دريافت نموده است و آن هم درست زماني كه از سر سفره ي
پادشاهان زمان برخاست و بر سر خوان نعمت بيدريغ حضرت رب الارباب
نشست.