آخرین اخبار

جای خالی شعر فارسی در عرصه جهانی
علیرضا قزوه / بخش اول

پس از انقلاب اسلامی، شعر فارسی و زبان فارسی بیشتر از آن که هویتی مستقل پیدا کند، در خدمت آرمان‌های انقلاب اسلامی ایران قرار گرفت. یکی از نکات مهم و فراموش‌شده در این سال‌ها عدم توجه ویژه به محوریت و مرکزیت زبان فارسی در ایران و برنامه‌ریزی دقیق برای گسترش این زبان در کشورهای فارسی‌زبان و حوزه‌های زبانی و تمدنی فرهنگ ایرانی و فارسی بوده است.

* تلاش برای حذف زبان فارسی
بیشترین تلاش استعمار پیر در سرزمین‌هایی مثل هند، به‌خصوص حذف زبان و فرهنگ فارسی و مسلمانی و جایگزین‌کردن انگلیسی به جای این زبان بود. آنان در کلکته و پس از آن‌که کمپانی استعماری هند شرقی را راه‌اندازی کردند، بلافاصله در کار کتاب و انتشارات و فرهنگ و زبان هم کار کردند و اول تا چند دهه فقط کتاب‌های فارسی چاپ کردند. عده‌ای ایرانی و هندی را به اسم سفرنامه‌نویسی به فرنگ فرستادند و جلوه‌های فرنگ را به رخ آنها کشاندند و کم‌کم با زبان اردو به استقبال زبان انگلیسی رفتند و در سده‌های بعد تقریباً زبان فارسی را ممنوع کردند و کم‌کم زبان اردو را نیز کنار گذاشتند و در اداراتشان شرط استخدام را زبان انگلیسی عنوان کردند. ای‌کاش ما هم از این نوع برنامه‌ریزی در جهت درستش استفاده می‌کردیم.
در همین سال‌ها به‌خصوص در کشورهایی همچون افغانستان، زبان پَشتون رشد چشمگیری داشت و زبان فارسی رو به ضعف نهاد، چرا که پشتیبانان سیاسی و فرهنگی قوی نداشت. از طرفی پشتیبان زبان پشتون باز استعمار انگلستان و آمریکا بودند که طالبان را عَلَم کردند و نه مثلاً قومیت‌هایی مثل هزاره‌ها و تاجیک‌های افغان را، چرا که باز هم می‌خواستند به ریشه‌ی زبان فارسی ضربه بزنند؛ چرا که فردا صدای امام خمینی و انقلاب اسلامی را مردم این منطقه نتوانند بشنوند.
سپری‌شدن سه دهه تجربه‌ی ادبی و حضور هزاران شاعر و نویسنده و منتقد و مترجم سبب شده است که ادبیاتی متفاوت با دهه‌های قبل خود را به نمایش بگذارد. از حیث محتوا شعر فارسی دچار دگرگونی ویژه‌ای شد و حرکتی رو به تعالی و معنویت را طی کرد. در فرم و قالب نیز نوآوری‌هایی صورت گرفت و جدی‌ترین نوآوران و فرمالیست‌ها متعلق به جبهه‌ی انقلاب اسلامی بودند.
در تاجیکستان هم زبان فارسی تحت سلطه‌ی فرهنگ و زبان روسی قرار داشت و تا هنوز هم دارد. در کشورهای حوزه‌ی زبانی ایرانی و فارسی مثل ازبکستان و پاکستان و هند نیز زبان فارسی از مدت‌ها قبل به‌شدت دچار ضعف و سستی و بی‌توجهی شده بود و همچنان در عزلت و تنهایی به سر می‌برد.

* برای تقویت جایگاه جهانی زبان فارسی
می‌شد در سال‌ها و دهه‌های اول انقلاب، زبان فارسی را نیز یک اصل بااهمیت تلقی کرد و به آن توجه ویژه‌ای مبذول داشت، که البته مشکلات عدیده و جنگ و دشواری‌هایی که دشمنان اسلام و ایران بر ما تحمیل کردند، فرصت این همه کار را از ما گرفت. در سال‌های اخیر نیز در جهت رسیدن به یک زبان معیار و مشترک میان کشورهای فارسی‌زبان ایران و افغانستان و تاجیکستان قدم‌هایی اصولی و محکم برداشته نشده است و هنوز برای رسیدن به شرایط ایده‌آل در این زمینه باید کارهای زیادی انجام بدهیم. به عقیده‌ی من در کنار بخش دولتی و حمایت‌های آنان باید بخش خصوصی و حتی تاجران و گردشگران ما به این نکته توجه ویژه‌ای داشته باشند که از زبان فارسی حمایت کنند.
به هر حال شعر فارسی به عنوان یک ابزار قوی روزگاری این نقش را بر عهده داشت. می‌توان با عنایت به ذهنیت مردم منطقه از تلفیق درست شعر و موسیقی و عرفان و تصوف ریشه‌دار و توحیدی نیز در جهت گسترش زبان و فرهنگ فارسی و ایرانی استفاده کرد و بخشی از پیام انقلاب اسلامی و آرمان‌های انقلاب و دین مبین اسلام را نیز در این ظرف و قالب تقدیم تشنگان حقیقت کرد.

تاریخ ارسال :   1395/3/9 در ساعت : 13:59:42       تعداد مشاهده : 217