آخرین اخبار

از نتایج شعر انقلاب
مجید سعد آبادی

«از نتایج سحر» عنوان کتابی به قلم محمد رضا سنگری، پیرامون تعریف چیستی، ویژگی ها و ابعاد شعر انقلاب اسلامی است. نام این کتاب برگرفته از بیت :
« باش تا صبح دولتت بدمد
کاین هنوز از نتایج سحر است »
می باشد و در 413 صفحه از درگاه انتشارات سوره مهر قابل رویت است.
مساله فاصله گرفتن فضاهای دانشگاهی و آکادمیک با شعر ها و نظریاتی که در جلسات آزاد و فرهنگسرایی خلق می شود، علی رغم تلاش های بسیار، هنوز زیاد است و به چشم می خورد. شاید یکی از دستاورد های کتاب «از نتایج سحر» توجه به همین امر باشد و دکتر محمدرضا سنگری در کنار مساله شعر انقلاب به عنوان معلم ادبیات در دانشگاه، تلاش برای پر کردن این فاصله داشته باشد . وی در این کتاب، تعریفی جامع از شعر انقلاب اسلامی ارائه می دهد و معتقد است: شعر انقلاب با ویژگی های محتوایی و درون مایه ای خویش شناخته می شود. شعر انقلاب را با چهار ویژگی می شناسد که شامل:
- شعر باشد، ویژگی های اصولی و اساسی و عناصر شعری را دارا باشد.
- نمودها و نمادهای انقلاب اسلامی در آن باشد.
- ارزش ها و هنجارهای اسلامی در آن باشد.
- در عصر انقلاب اسلامی سروده شده باشد. (صفحه 26)
پس از آن با توجه به تعریف ویژگی های شعر انقلاب اسلامی به این سوال می رسد که شاعر انقلاب اسلامی کیست؟ و دو مقوله «شاعر عصر انقلاب» و «شاعر انقلاب» را از یکدیگر تفکیک می کند. وی معتقد است «شاعر انقلاب را نباید شاعری انگاشت که فقط در وصف انقلاب و ارزش ها و باورها و موضوعات انقلاب شعر می گوید و به اصطلاح شعر او انقلابی ست . شاعر انقلاب هر چند در زمینه های اجتماعی، عاطفی، عاشقانه، عارفانه، طنز ، فلسفی و... شعر می گوید ، ولی می توان با دقت و ژرف کاوی در شعرش، او را از دیگر شاعران تفکیک کرد. زیرا جهان بینی، نگرش و بینش شاعر انقلاب در همه سروده هایش قابل رصد است و ژرف ساخت شعر او، آیینه و ترجمان باورهای اوست . هر چند مستقیم از مضامین انقلاب اسلامی سخن نگوید اما صاحب نظران و نقادان ادبی بر دانش نشانه شناسی می توانند نشانه هایی را در شعرش صید کنند، که گواه شاعر انقلاب بودن او باشد. »
بی شک دکتر سنگری با این تعریف از شعر و شاعر انقلابی، دروازه ای جدید برای پرداختن به شاعرانی که مستقیم مدح نکرده اند و معتقد به بیان اهداف انقلاب به صورت درونه متن و ریشه ای هستند پدرانه برخورد کرده و معلم وار به آن پرداخته است. این نگاه علاوه بر نزدیکی فضای شاعران جوان تر به اساتیدی چون خود دکتر سنگری پتانسیل آن را دارد تا به اختلاف های گروه های خُرد ادبی نیز پایان دهد (هر چند محدود ). البته اگر طرفین، دکتر سنگری را به عنوان بزرگ ادبیات و محققی توانمند بپذیرند. و از آنجایی که از کتاب های علمی و تخصصی دانشگاهی محسوب می شود، معرفی نامه ای از شاعران قشرهای متفاوت به محیط آکادمیک نیز هست.
دکتر محمد رضا سنگری در کتاب «از نتایج سحر» کوتاه به تحلیل های آماری پرداخته و با بررسی معدل سنی یازده شاعر شاخص در سال 1357 نتیجه می گیرد که این شاعران در هنگام چاپ کتاب اول خود میانگین سنی 30 سال را دارند . سنگری معتقد است هم اکنون نیز نسل سوم شعری انقلاب، به همان معدل سنی نسل اول نزدیک است. البته در این بررسی ها تنها، جدول نمونه ی نسل اول را می آورد و از جدول سنی نسل سوم خبری نیست . در اینجا سوال مطرح می شود که آیا قیاس در یک کار علمی و پژوهشی نیاز به بررسی نمونه های دو طرف دارد ؟ و اگر دارد چرا جدول نمونه دیگر (نسل سوم ) به چاپ نرسیده است؟ البته که می تواند دلایل مختلفی داشته باشد مثلا: محقق تنها بر شاعران دوران خود شناخت دارد و یا آوردن نام از شاعران نسل سوم، ( خصوصا شعر سپید ) حاشیه ساز بوده است و وی ترجیح داده است به صورت کلی از آن بگذرد و دلایل زیاد دیگری که . . .
نکته دیگر آن که اگر ما مخاطب جدی شعر امروز باشیم و در فضاهای گوناگون ادبیاتی قدم زده باشیم، به راحتی می توانیم دریابیم که در بخش های دیگر کتاب نمونه های ذکر شده (شاعران جوان) بسیار اندک است. به نحوی جوان بودن با توجه به سن بالای محقق در نظر گرفته شده است و آثار نسل سوم به ندرت دیده می شوند. حتی نمونه شعرهایی که در کتاب آمده است از شاعرانی که به طور مستقیم به مساله انقلاب اسلامی پرداخته شده اند می باشد، در صورتی که دکتر سنگری در تعریف شعر انقلاب معتقد بود " هرچند مستقیم از مضامین و مسائل انقلاب اسلامی سخن نگویند اما صاحب نظران و منتقدان ادبی مبتنی بر دانش نشانه شناسی می توانند نشانه هایی را در شعر او صید کنند که گواه شاعر انقلاب بودن شاعر باشد ".
در پایان گفتنی است که این دفتر از جمله کتاب های ادبیات انقلاب اسلامی است که پیش از این جای خالی اش حس می شد. و اگر نقد شاگرد گونه ام را آورده ام، تنها از آن جهت است که دکتر سنگری از معدود شاعران و محققانی است که به نظرات جوانان احترام می گذارد و به آن فکر می کند . پس انتظار دوری نیست در جامعه ای که کتاب های متعدد شعر سپید به چاپ رسیده است و بسیار شاعران سپید جوان در فضای انقلاب و شعر مذهبی تنفس می کنند ما نیاز به نمونه هایی از این جنس داشته باشیم تا بتوانیم صدای شعر سپید موافق با ادبیات انقلاب اسلامی امروز را در محیط های دانشگاهی نیز شنود کنیم .

تاریخ ارسال :   1394/6/28 در ساعت : 9:54:50       تعداد مشاهده : 657