اگر بپذيريم كه ادبيٌات ايراني ناشي از هرسخن و بنابر اين هر نوشته ايراني است كه از روابط گفتاري – نوشتاري جامعه يا همان ارتباطاط جمعي گسترده ناشي شده باشد ؛ پس از منشور كوروش بزرگ ، و صرف نظر از آثار زرتشت كه تاريخ مشخصي ندارند ، به نوشته هاي داريوش بزرگ مي رسيم تا اينكه بدون توجٌه به شعربودن ، نثربودن ، اداري بودن يا اداري نبودن آثاروي ، كه در آن زمان چنين مرزبندي هايي چندان مرسوم نبوده است ، و بدون توجٌه به قالب يا شكل آنها كه امروز براي ما كاملا" محسوس نيست ، به محتواي فرهنگ و ادب ايراني در آن « مبادي » خود بپردازيم .

بنا به « نقد دانشگاهي » (1) ، موضوعات مطرح شده در الواح داريوش هخامنشي به پنج گروه اصلي تقسيم مي شوند :

• 
  شرح خاندان هخامنشيان


• 
  شرح فتوحات داريوش


• 
  ستايش پاكي( يزدان )


• 
  نكوهش دروغگويي و ناپاكي ( ريا و تزوير )


• 
  سفارش به درستكاري و نيكوكاري

گفته مي شود كه جامعه ايراني قبل از اسلام بيش از حدٌ به اصل و نسب حرمت مي نهاده است ( كه مگر پس از آن چنين نبوده است ؟) و از آنجا است كه در ادبيٌات و به ويژه اشعار ايراني مديحه سرايي و غلوٌ و تملق و چاپلوسي و...(2) وارد شده است .

اين كه يك حاكم به بيان قدرت خود بپردازد در شرق بسيار نمايان است و در شعرها و ساير نوشته ها ، با همان مشخصات مديحه سرايي ، نمايان مي شود منتهي اين تحسين گزارشگونه نسبت به خود است و مشمول مديحه نمي شود .

مااين دو گروه از ادبيٌات ايراني ، يعني در ستايش نژادخود و كارهاي خود، را بيشتر در جهت قدرت و نهايتا" سياسي رده بندي مي كنيم .

ستايش پاكي و راستگويي و نكوهش ناپاكي و دروغگويي در قلمرو دين و مذهب قرار مي گيرند ؛ و اينكه آيا ستايش پاكي و درستي ( مثلا" قصايدي در مدح خلفاي عباسي به عنوان جانشينان خدا بر روي زمين ) آيا بيشتر سياسي و قدرت طلبانه و فرصت طلبانه بوده است ؟ يا در جهت « قربتا" الي الله » به سرايندگان و مخاطبين آنها بر مي گردد  .

ميماند ( نقد امور ناثواب ) و سفارش به درستي و درستكاري كه معمولا" رسالت شاعر مترقي را در بر مي گيرد و ...

مجموعا" مي توان ادبيٌات هخامنشي به عنوان بنيان ادبيٍات ايراني و پارسي را مثبت و در جهت خير عموم مردم جامعه ارزيابي كرد . امٌا طبيعتا" اين خير بيشتر در قلمرو ادبيٌات ديني و مصلحين اجتماعي بوده است كه بخش بعدي اين رشته نوشتار را تشكيل مي دهد انشاء الله ! .

1. 
   در نقد دانشگاهي يا به اصطلاح ارزيابي آكادميك به تجزيه يك متن يا شعر يا ... مي پردازند و آنگاه در چهارچوب « تحليل اثر » خواه نا خواه به تفسير و تعبير مي رسند . .. حتي گاه به آنجا مي رسند كه تعداد فلان واژه در اثر را بشمارند و بنا به آن نظريٌه پردازي كنند . البتٌه بحث به اين سادگي نيست و مثلا" تعداد زياد واژه « من » در اثر را حاكي از تفرعن و ديكتاتوري ميشمارند حال آنكه در اشعار و ساير آثار ادباي كاشي معاصر چنين برداشتي به هيچ وجه صدق نمي كند ؛ و اكثر آنان ازمتواضع ترين مردم جهان محسوب مي شوند ...


2. 
   شاعران ذاتا" مديحه گو هنوز هم بسيار اند . مديحه گويي ، به صورت مستقيم يا غير مستقيم ، كه بيشتر خاص ٌ ادبيٌات خاورميانه شمرده مي شود ؛ و پس از ورود اسلام و در كنار آن ورود برخي از رسوم جاهليٌت عرب يه ايران ، بخش بسيار مهمٌي از ادبيٌات ايراني را تشكيل داده است ظاهرا" در ايران باستان وجود نداشته است ؛ و به اين ترتيب آسيب هاي ادبيٌات چون تظاهر ، چاپلوسي ، غلوٌ ، تملٌق ، اغراق و... ، را باز به صورت مستقيم يا غير مستقيم ، در ادبيٌات ايراني قبل از هجوم اعراب يا نمي بينيم و يا بسيار به ندرت مي بينيم.