معرفی تک مصراع(قالب تک) بعنوان کوتاه ترین قالب شعری جهان

در شعر فارسی، قالب فرد(مفرد) که یک بیتی و بدون الزام همقافیه بودن دو مصراع آن می باشد، بعنوان کوتاه ترین قالب شعری شناخته می شود.  نگارنده، تک مصراعِ بدون ادامه اما دارای معنای کامل را هم شعر می داند و رسما تک مصراع را بعنوان کوتاه ترین قالب شعری معرفی می کند و آن را قالب تک مصراع و بطور خلاصه، قالب تک می نامد و درنتیجه، هر کدام از تک مصراع(ویا تک مصراع واره) های بدون ادامه ی دارای معنای کامل ویا پایان باز یعنی سه نقطه ای را در صورت بهره داشتن از حال و هوای شاعرانه، قالبی مستقل در شعر خاص می داند و در صورتی که تک مصراع های موردنظر، فاقد حال و هوای شاعرانه باشند، آنها را بعنوان نظم یعنی شعر عام دانسته، باز هم در قالب شعری تک مصراع (تک) به شمار می آورد. به گمان نگارنده، اگر مصراعی کامل و تنها داشته باشیم، دلیلی وجود ندارد که آن را قالب شعری مستقلی ندانیم و اگر مخالفان این نظریه به علت فقدان قافیه در مصرعی تنها، آن را نمی توانند قالبی مستقل به شمار بیاورند، در جواب ایشان دلیلم استناد به قابلیت قالب بودن تک بیت در قالبی به نام فرد و یا مفرد است که گاهی دارای دومصرع همقافیه و بسیاری اوقات بدون قافیه می باشد .

احتمالا همه ی ما، بارها تک مصراع های زیبایی را شنیده ایم و می دانیم که بعضی از این تک مصراع ها، جزئی از شعری طولانی تر هستند که یک مصراع از آن دارای برجستگی ویژه ای شده است. این تک مصراع ها را نمی توان داخل در قالب شعری تک مصراع(تک) دانست؛ چراکه جزئی از قالب شعری دیگری مثل غزل، مثنوی ویا قالبی دیگرند. بعضی تک مصراع ها هم هستند که بصورت ضرب المثل ویا مَثَل واره به کار می روند که اگر جزئی از شعری طولانی تر و درنتیجه، داخل در قالبی دیگر نباشند، می توان هریک از آنها را شعری در قالب تک  به حساب آورد؛ بنابراین، تعیین اولین شعر تک در فارسی تقریبا غیرممکن به نظر می رسد.

قالب تک را بعنوان قالبی شعری در بسیاری از زبان های دیگر هم می توان معرفی کرد؛ مثلا می توان اشعاری در این قالب به انگلیسی سرود؛ با این حال، قالب تک بعنوان قالبی سنّتی و دارای یکی از اوزان عروضی، برای زبان عربی، کارآیی ندارد؛ چراکه واحد وزن شعر در عربی، بیت است نه مصراع؛ مگر این که در معنای عام، قالب تک را برای شعرغیرسنّتی هم به کار ببریم. گفتیم که قالب تک مصراع، کوتاه ترین قالب شعری فارسی است و اکنون می گوییم که به گمان قوی بتوان آن را کوتاه ترین قالب شعری جهان معرفی کرد. ارزش قالب تک بویژه هنگامی معلوم می شود که شاعر، دچارِ کمبود وقت باشد ویا دچارِ محدودیتِ استفاده از تعداد حروف و کلمات.

این جانب، هنگام نوشتن مطلب ادبی با محدودیت تعداد واژه ها در زیر عکس در کانالی تلگرامی، ارزش ویژه ی قالب تک را بیش تر احساس کردم. دو نمونه از تک مصراعی هایم که زیرنویسِ عکس در کانالی تلگرامی بوده اند:

1-  وقتی تو باشی، بی کسی هایم شکستن نیست .  

و این هم تک مصرعی که تازه سروده ام :

عشق یعنی تغزّلِ گل سرخ .
 

دو شعر عروضی انگلیسی هم در قالب تک در کتاب سفیر شعر فارسی ارائه نموده ام.

نخستین نمونه های عروضی شعر تک در زبان انگلیسی(از محمدعلی رضاپور) :

1-Let me know oh Great! What the Love is .//

2-When the eyes are watching you, that’s the poem. //