دسته بندی اشعار

آخرین اشعار

آخرین نقدها

سنائی غزنوی و مدح پیامبر اکرم (ص)

 
 
                                                به نام خدا
 
 
 
سنائی غزنوی و مدح پیامبر اکرم (ص)
 
 
 
مقدمه :
 
حکیم مجدود سنایی غزنوی از شاعران بزرگ قرن ششم و از شاعران بزرگ  قصیده سرای ادب پارسی است. سنایی غزنوی دارای چندین قصیده ی نبوی است . حکیم شیفته ی رسول الله محمد امین(ص) است در ذیل " (شعرها)ستایش های نبوی" این شاعر بزرگ را درباره ی سید انبیا و مرسلین(ص) بررسی خواهیم کرد.
 
 
متن:
 
 
 
سنایی غزنوی جمال محمد(صلوات الله علیه و آله) را هزاران صبحدم می سراید :
 
ای جان جانها روی تو آشوب دلهایموی تو
وندر خم گیسوی تو پنهان هزارانصبحدم
 
 
سنایی غزنوی مقام پیامبر اعظم(ص) را پس از توحید حضرت حق والا ترین جایگاه هستی می پندارد :
 
مایه ده آدم تویی میوۀ دل مریمتویی
همشهری زمزم تویی یا قبلة اللهفی العجم
 
سپس به آیه ی " لولاک لما خلقت الافلاک " اشاره کرده :
 
امروز و فردا ز آن تست" اصل دوعالم جان تست"
رضوان کنون مهمان تست ارواح راداری خدم
 
و ارواح را خادم شخصیت  منور حضرت محمد(ص)  می سراید
و پیامبر اعظم (ص) را "افسر کونین" معرفی می گرداند:
 
کونین را افسر تویی بر مهترانمهتر تویی
 
سنایی غزنوی از میان 313 رسول الهی و 124 هزار نبی  ,   ازنبی آدم (ع) تا آخرالزمان
پیامبر اسلام(ص) را بهترین فرستاده ی محترم خداوند می داند:
 
از دور آدم تا به ما از انبیاتا اولیا
نی بر زمین نی بر سما نامد چوتو یک محترم
 
 
کمال محمد(صلوات الله علیه و آله):
 
 چون بر سر منبر شود شهری پر ازگوهر شود
بر چرخ نطقش بر شود روح‌الامینگوید نعم
 
در بیت فوق از "کلام و سیره ی گهربار" پیامبر اکرم(ص) سخن می راند. در اینجا ذکر این نکته خالی از لطف نیست که : "منبر " جایگاه بزرگان دین الهی است و از این مکان مقدس مسلمانان به "وظایف شرعی و اجتماعی " آگاهی می یابند . حال وقتی پیامبر اسلام(ص) بر "منبر کمال " رود روح الامین جبرائیل به "تحسین" خواهد افتاد
 
 
نیز مسلمان در راه شناخت پیامبر اکرم(ص) بایست "دانا" گردد تا به "جمال و کمال " دین دست یابد
 
ای سنایی گر ز دانایی بجویی مهر او
جز کمالش را مدان و جز جمالش را مبین
 
سپس به واسطه ی رسول الهی به عرفان الهی رسیده از خود رها گشته جان را تقدیم نماید:
که در اینجا "شفا " و " ا َلم " هر دو ارزشمند خواهد بود
 
 
از دستت ار آتش بود ما را ز گلمفرش بود
هرچ آید از تو خوش بود خواهیشفا خواهی الم
 
 
اما نقش پیامبر اکرم(ص) بعنوان والاترین جایگاه دینی در مقابله با " کفر و شرک و فتنه" پس از خداوند باری تعالی در دین اینست که " فتنه های شرک " را نابود کرده و " سبغه ای در راه دین" برای مومنین و مومنات بگشاید . ذکر این نکته نیز لازم است که : 
"إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُمَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ"
پس مومنین و مومنات نقش اساسی در پیشبرد " دین " در مقابله با " کفر " و "شرک " و "فتنه"  خواهند داشت چرا که طبق آیه ی شریفه خداوند "تغییر اقوام بشر" را بدست خود ایشان سپرده است
 
زین سبب مقبول او شد فتنه‌ای بر شرک کفر
زین سبب مقصود او شد سغبه ‌ای در راه دین
 
 
 
آنگاه "صحرای ظلمانی خشک مغرب" که نماد امور " ضد خدا ودین" است به ناگاه شاهد " پرگشودن سیمرغ نورانی مشرق" که نماد " دین و اسلام" است رخ خواهد داد و پیروزی نهایی اسلام بر شرک به وقوع خواهد پیوست:
 
 
اژدهای عشق را خوردن چه باید ای عجب
گاه شرک از کافران و گاه دین از بوالیقین
 
صحرای مغرب چارسو بگرفت زاغتنگخو
سیمرغ مشرق را بگو تا بالبگشاید ز هم
 
همچنین شاعر بزرگ غزنین در باره ی  معراج سید المرسلین (ص) می سراید :
 
 
ای سواری کت سزد گر باشد از برقت براق
برسرش پروین لگام و مه رکاب و زهره زین
 
آنگاه از محتشمی به نام " جبراییل(ع)" یاد می کند سپس " محتشم اسلام و المسلمین محمود(ص) " را محتشمی می یابد که صد ها برابر روح الامین جبرییل " محتشم تر " است
که اشاره دارد به "معراج نبوی که در آخرین مرحله ی آن جبرییل از همراهی ایشان بازماند" زیرا اجازه ی ورود به آن مرتبه را نداشت
 
بیرون خرام و برنشین بر شهپرروح‌الامین
آخر گزافست این چنین تو محتشماو محتشم
 
 
 
 
نتیجه :
 سنایی غزنوی در شعر نبوی چندین قصیده سروده است که از آن میان قصیده ی  " در نعت رسول اکرم(ص) با مطلع " ای گزیده مر ترا از خلق رب العالمین" مخاطب شاهد یک شعر نبوی محکم و پر مایه می گردد سنایی شیفته ی پیامبر اعظم(ص) است و ایشان را "والا ترین بشر" را  دانسته و به نقش ایشان درپیشبرد دین الهی اشارات کرده است . سنایی غزنوی استاد قصیده سرایی در سبک عراقی است .وزن عروضی قصاید نبوی بلنداست .ردیف های اشعار نبوی,کوتاهاما دارای انطباق کامل با قالب قصیده در سبک عراقی گشته است . واژگان در قالب قصیده و در سبک عراقی محکم و استوار است . از آرایه های ادبی گوناگون از جمله : تلمیح و استعاره با استادی استفاده گشته است .. قصائد در عین بکار بردن عنصر مدح ,عاشقانه و روان است . قصاید نبوی حکیم سنایی غزنوی سرشار از حکمت اسلامی بوده استو شخصیت حکیمانه ی پیامبر اکرم (ص) را بخوبی نشان داده است .حکیم غزنین از احادیث و آموزه های اسلامی نیز در شعر خویش در حد القای کامل تعالیم دینی بهره برده است .  خیال شاعر و آرایه های ادبی تصاویر عاشقانه و ساده در عین زیبائی ِ روح نواز را خلق کرده است :  " ای جان جانها روی تو آشوب دلهایموی تو          وندر خم گیسوی تو پنهان هزارانصبحدم " . عاطفه و احساس در قصائد نبوی حکیم سنایی غزنوی در خواننده رسوخ کرده است . قصاید دارای موسیقی کاملا یکنواخت و نظم بوده است و سنایی را در زمره ی شاعران توانا و مداح نبوی قرار داده است
 
 
منابع:
دیوان سنایی غزنوی_ قصائد _ مؤسسه انتشارات نگاه _ تهران 1388 .
 
 
 
سید محمد حسین شرافت مولا
 
سه تخلص  ( نورانی شیرازی  ,   حسین شیرازی  ,   نصرتی )
 
 
 

---

---

   تاریخ ارسال  :   1396/9/13 در ساعت : 16:55:20   |  تعداد مشاهده این شعر :  662

---

---